Bericht van de decaan aan alle FNWI studenten

Voor de goede orde: het gaat niet over mijn politieke mening, die laat ik merken in een stemhokje en gelukkig kan ik dat in Nederland. Het gaat ook niet over mijn duiding van een conflict dat al vele tientallen jaren speelt. Ik ben geen mensenrechtenexpert, jurist, politicoloog of historicus: ik lees en hoor wat zij ervan vinden, net zoals jullie, en probeer een mening te vormen. Wat ik niet eenvoudig vind en niet altijd lukt.

Ik wil drie punten adresseren. In de eerste plaats wat de protesten en bezettingen doen met medewerkers en studenten. Ten tweede de positie van de universiteit en faculteit als institutie bij een conflict zoals nu. En tot slot hoe we er hopelijk voor kunnen gaan zorgen dat we een faculteit kunnen zijn waar iedereen zich weer thuis voelt, en we de huidige polarisatie kunnen omvormen tot een positieve actie.

Protesten, studenten, medewerkers

Voor een overzicht van de afgelopen tijd verwijs ik naar en er is veel over gecommuniceerd in de media. Ik wil allereerst iets zeggen over de eerdere protesten op de faculteit. Wat mij betreft moet het mogelijk zijn om te protesteren of om een bepaald geluid te laten horen. Dat kan enige overlast en hinder voor onderwijs en onderzoek veroorzaken, voor iedereen die hier komt om te werken of studeren, maar hoort bij onze democratische samenleving en dus ook bij onze universiteit. Wanneer daardoor gevoelens van onveiligheid ontstaan bij een deel van onze medewerkers of studenten, dan wordt het problematisch. Ik weet dat medewerkers en studenten met een Joodse achtergrond zich op dit moment onveilig voelen op onze faculteit en voor wie sommige leuzen en uitingen een heel andere connotatie hebben dan een deel van de demonstranten zich wellicht realiseert. Dat is niet goed.

Ik heb met een student gesproken die vorige week bij de protesten was op het REC. Wat daar vooral uit sprak was woede en machteloosheid over het conflict, en het onacceptabele leed – aan beide kanten. Maar ook boosheid over het UvA-besluit aangifte te doen. Wat maandag startte als een vrij vreedzame actie van vooral studenten liep daarna uit op een confrontatie tussen politie en demonstranten. Ik denk dat hier heeft meegespeeld dat er grote verschillen zijn binnen de activisten en hun medestanders. Er is een grote groep, net als de student hierboven, die zich erg betrokken voelt en het conflict zo uitzonderlijk vindt dat de UvA zich moet uitspreken. Er zijn verschillende (kleinere) activistische groeperingen, die bereid zijn heel ver te gaan in de protesten en de confrontatie niet schuwen, wat heeft geleid tot onveilige situaties en verdere escalatie.

Onvrede met de gebeurtenissen van maandagnacht en het ingrijpen door de politie leidde vorige week dinsdag tot een grote oploop op het REC en mondde daarna uit in de bezetting van een UvA- gebouw en blokkade van de gracht door een aantal demonstranten, waaronder ook niet-UvA activisten. Nadat het woensdag niet was gelukt om overeenstemming te bereiken met vertegenwoordigers van de bezetters deed de UvA aangifte. Al voor de aangifte besloot de zogenoemde ‘Driehoek’ (Burgemeester, Officier van Justitie en Politie) de blokkades op de gracht te beëindigen. Later, na de aangifte, kwam daar de ontruiming van de UvA-gebouwen bij. Gisteren was er een aangekondigd protest op het REC, en ondanks een oproep om dit vreedzaam te laten verlopen werd opnieuw een UvA gebouw bezet. Een aantal gemaskerde actievoerders drongen verder het gebouw in, en medewerkers moesten vluchten. De beelden in de media van spreken helaas voor zich. De UvA heeft besloten om de gehele universiteit twee dagen te sluiten omdat we de veiligheid van medewerkers niet kunnen garanderen.

Het zou goed zijn als er door iedereen, zowel bestuurders als studenten en medewerkers, gereflecteerd wordt op de gebeurtenissen en we ons allemaal afvragen hoe dit voorkomen had kunnen worden en wat er nu nodig is om de rust te herstellen. Met name met elkaar de vraag beantwoorden: hoe kan er gehoor gegeven worden aan de verschillende stemmen in onze universiteit zonder dat dit leidt tot verdere polarisatie?

Wat is de positie van een universiteit bij een conflict?

Conflicten in de wereld zijn er natuurlijk te veel. Soms dichtbij, soms ver weg, vrijwel altijd met vele slachtoffers. Onze persoonlijke betrokkenheid varieert van conflict tot conflict en dat is niet altijd logisch verklaarbaar of terecht. De universiteit is in eerste instantie een plek om in een academische discussie alle aspecten van een conflict te analyseren. De universiteit moet plaats bieden aan verschillende visies, en niemand een politieke mening opdringen. Soms wordt de roep om een stellingname als institutie sterk, zoals nu bij het verbreken van de banden met Israël. Ik heb gemerkt in de gesprekken van de laatste weken dat het erg moeilijk is om hier consensus over te bereiken. Is dat symbolisch, een signaal om de afkeur te laten blijken, een drukmiddel? Moeten we niet juist het contact versterken met (academische) bewegingen die zich in een land inzetten voor vrede en rechtvaardigheid? Als de universiteit zich vooral richt op haar rol in de academische duiding kan er een beeld ontstaan van onverschilligheid en willekeur, als er geen consequenties aan worden verbonden.

Het verwijzen naar academische vrijheid, kaders en huisregels is absoluut nodig, maar misschien niet genoeg wanneer een conflict zo sterk leeft binnen de eigen gemeenschap en daarbuiten. Het begint bij het benoemen van wat er speelt, zonder wolligheid. In het huidige geval: de beelden van de Hamas aanval op 7 oktober waren gruwelijk, met veel slachtoffers en nog steeds veel gegijzelden, en daardoor families die in grote onzekerheid leven over het lot van hun dierbaren. De militaire respons van Israël heeft een humanitaire crisis veroorzaakt in Gaza met vele duizenden burgerslachtoffers. Humanitaire hulp van buiten is nauwelijks mogelijk en er is een hongersnood ontstaan. Is het mogelijk om een standpunt in te nemen dat vooral humanitair is wellicht daarmee minder politiek geladen? Of een stellingname die refereert aan hoe andere partijen een situatie beoordelen, zoals bijvoorbeeld een Internationaal Gerechtshof?

Wat ik betreur is dat door de focus op een aantal specifieke eisen (het publiceren van alle samenwerkingen, het onmiddellijk verbreken van banden) de aandacht voor het conflict zelf uit het oog is verloren. Ik denk dat je niet van mening kunt verschillen over de ernst van de situatie, en de vele slachtoffers van het geweld. Je kunt van mening verschillen over of het verbreken van banden gewenst of nodig is of juist niet. Er zijn argumenten aan te voeren voor beide kanten. Wat ik absoluut wil benadrukken is dat voorkomen moet worden dat medewerkers persoonlijk worden aangesproken op hun deelname in projecten die onder de loep komen te liggen, nu of in de toekomst, of aangesproken worden uitsluitend op grond van hun afkomst, overtuiging of nationaliteit.

Hoe nu verder

Ik hoop dat het ons lukt op korte termijn de rust te laten terugkeren op de universiteit. Dat zal gegeven de huidige beladen situatie niet gemakkelijk zijn. Op UvA-niveau wordt - net als op vele ander universiteiten - gekeken welke stappen we kunnen zetten. Sommige stappen kunnen wellicht snel, andere vragen meer tijd. Ik hoop dat daar begrip voor zal zijn.

Voor ons allen bij de FNWI ligt er ook een taak. Ik vraag niet aan iedereen om stelling te nemen of deel te nemen aan een gevoelige discussie. Uiteindelijk is het ieders eigen keuze om al of niet een mening te hebben of te willen delen, en het is ook goed als je naar de faculteit komt om gewoon te werken of te studeren. We hebben wel samen de verantwoordelijkheid om iedereen een veilige omgeving te bieden. Alle studenten moeten zich veilig voelen om het onderwijs te kunnen volgen waarvoor ze naar onze opleidingen zijn gekomen. Alle medewerkers moeten goed met elkaar kunnen blijven samenwerken, ongeacht hun afkomst of achtergrond.

Begrip voor elkaar begint met compassie. Als die basis er is dan is het denk ik minder problematisch als er in de uitwerking van beleid verschillende inzichten bestaan en er ontstaan mogelijk dan ook andere opties met een breed draagvlak. Vorige week dinsdag en woensdag heb ik de FSR, OR en de onderzoeks- en onderwijsdirecteuren bijgepraat: we moeten met elkaar in gesprek blijven. Een conclusie was dat het goed is om in de eigen kring (afdeling, instituut, onderzoeksgroep, opleiding, studievereniging, OR, FSR) de dialoog op te pakken, ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid. Ook vraagt onze Faculty Diversity Officer de D&I (Diversity & Inclusion) councils van de instituten om suggesties voor activiteiten. Ik moedig iedereen persoonlijk aan na te gaan welke behoefte er in de eigen omgeving is: welke vragen of zorgen leven er, hoe kunnen ze worden geadresseerd.

Tot slot: initiatieven die iets kunnen bijdragen aan de situatie van slachtoffers van het geweld verdienen alle steun. Wanneer er suggesties zijn laat het weten, aan je collega’s, opleiding, instituut of afdeling, of mail het aan mij. De focus wordt daarmee hopelijk gericht op positieve actie in deze moeilijke tijd.

Peter van Tienderen
Decaan Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde & Informatica