Naar Cambodja voor de social enterprise African Clean Energy

"Voor de social enterprise African Clean Energy ben ik naar Cambodja gegaan tijdens mijn bachelor. Dat klinkt een beetje vreemd natuurlijk, maar het Afrikaans-Nederlandse bedrijf heeft zich nog maar kort geleden in Azië gevestigd en zocht daarom een team van stagairs die konden helpen de brug te slaan tussen bedrijvigheid in deze continenten.

Met het perspectief van een antropoloog, en een begeleider van antropologie, kreeg ik de kans vijf maanden in Phnom Penh te wonen en voornamelijk de rurale en semi-rurale gebieden rondom de hoofdstad te bezoeken (in een tuk-tuk!).

De reden waarom we de stad uitgingen is omdat de clean cookstoves, die het bedrijf produceert en distribueert, vooral een oplossing is voor mensen die momenteel nog op open vuur koken. Een clean cookstove is een soort BBQ met verfijnde snufjes die koken efficiënt en duurzaam maken. De stove bevat een batterij (die opgeladen wordt met een bijgeleverd zonnepaneel), die een ventilator aandrijft waardoor extra zuurstof bij het vuur komt. Hierdoor is de vlam als een gasvlam, zonder rook en heel erg heet. Dit vermindert de CO2 uitstoot en is vaak een stuk veiliger en efficiënter om op te koken. De batterij voedt ook een lampje en biedt de mogelijkheid je telefoon of tablet te laden.

In de jaren tussen mijn middelbare school en universiteit, heb ik in Zuid Afrika en Lesotho gewerkt. In Lesotho zit de fabriek van African Clean Energy, hier is hun bedrijf begonnen. Daar heb ik kennis gemaakt met het bedrijf en de familie die het runt. Interessant voor mij was om te zien dat mensen in Lesotho vaak binnen koken, het extreem koud kan worden, grote ‘stoofpotjes’ koken en niet verbonden zijn aan het elektriciteitsnet (Lesotho is enorm bergachtig). Al deze bevindingen werden snel ontkracht bij aankomst in Cambodja. Daar is het altijd érg warm en vochtig, mensen koken buiten, wokken hun eten vooral en zijn bijna allemaal verbonden aan het elektriciteitsnet.

Als onderzoek heb ik het product geanalyseerd tegen deze culturele verschillen en mij gericht op de genderrol van Cambodjaanse vrouw. Omdat het product gebruikt wordt voor koken, is (in dit geval in beide culturen) het overwegend vaak de vrouw die het product gebruikt. Interessant is echter, dat in Cambodja vaak de man de uitgaven controleert, ook voor het huisouden. Het product is dus ambigu; valt een beetje in een ‘gendervacuüm’, want het moet aantrekkelijk zijn voor de man om aan te schaffen, maar vervolgens prettig zijn in gebruik voor de kok (meestal vrouw). Om deze reden was het interessant om mij onder te dompelen in de Cambodjaanse (of zoals ze in Cambodja zeggen: Khmer) cultuur. Ik heb onderzocht op welke manier normatieve en empirische praktijken het leven van de Khmer vrouw beschrijven in relatie tot de cookstove. Met een tolk heb ik meer dan 40 semigestructureerde interviews afgenomen met Khmer vrouwen en focus groepen georganiseerd met lokale verkopers (wat ook allemaal jonge studenten waren).

Mijn bevindingen hadden interessante uitwerkingen voor het bedrijf, zo is bijvoorbeeld de ‘pot-rest’ of ‘stove-top’ – het gedeelte waar de pan op rust – aangepast zodat een wok pan goed blijft staan en niet wiebelt. Ook werd er nagedacht over andere aanpassingen van het product (zoals: het zonnepaneel los verkopen). Maar ook minder voor-de-hand-liggende bevindingen, zoals de verhoudingen tussen man en vrouw, hebben impact gehad op verkoopstrategieën, marketing en product ontwerp. Daarnaast heb ik geleerd hoe een antropologisch onderzoek vorm te geven en uit te voeren. Tijdens dit onderzoek, leerde ik in het veld, de uitdagingen van antropologisch onderzoek. Bijvoorbeeld, hoe een tolk je onderzoek beïnvloedt en hoe moeilijk het is zonder vooroordelen en aannames onderzoek te doen in een compleet andere cultuur.

Het was een hele bijzondere ervaring. Ik heb meer geleerd over de wereld dan tijdens al mijn antropologie vakken bij elkaar opgeteld. Vooral, leerde ik veel over mezelf: over alles wat je denkt dat normaal is, maar ook net zo goed heel anders kan zijn. Ik kan een buitenland ervaring iedereen aanraden. Tot slot, waren de andere stagiaires, werknemers en mijn werkgever heel erg fijne mensen en heb ik vrienden voor het leven gemaakt."